ENW-dag 2024

De bijeenkomst vond plaats op woensdagmiddag 13 november 2024 in Congres- en Cultuurcentrum Antropia te Driebergen.

Programma

  • 12.00-13.00 uur Inlooplunch
  • 13.00-13.15 uur Opening door Hetty Klavers, voorzitter van het ENW
  • 13.15-14.00 uur Verslag van de werkgroepen door de voorzitters
  • 14.00-15.00 uur Lotte Jensen: de Nederlandse rampcultuur
  • 15.00-15.30 uur Pauze
  • 15.30-16.15 uur Bregje van Wesenbeeck: Het onderzoeksprogramma NL2120
  • 16.15-17.15 uur Borrel

Presentaties (in pdf)

Verslag van de dag

Ruim honderd belangstellenden waren woensdag 13 november afgereisd naar Driebergen voor de tweejaarlijkse openbare ENW-dag. Ze kregen een afwisselende middag voorgeschoteld, met updates uit de ENW-werkgroepen en twee boeiende sprekers.

“De leukste vrijwilligersclub van Nederland”. Zo noemde ENW-voorzitter Hetty Klavers het ENW in haar openingswoord, tot instemming van de aanwezigen. “Een netwerk waarin je elkaar opzoekt en wat brengt, maar waar je ook wat krijgt. En een adviesorgaan dat in een veranderende wereld relevanter is dan ooit. We moeten zorgvuldig omgaan met onze kennis, want het is tegenwoordig niet meer vanzelfsprekend dat die voor waar wordt aangenomen. Daarom moeten we ervoor zorgen dat we in onze advisering zo onafhankelijk mogelijk zijn en daarover verantwoording kunnen afleggen.”

Scherp adviseren

Na deze inleidende woorden was het aan de voorzitters van de verschillende werkgroepen om te vertellen waar ze zich het afgelopen jaar mee bezig hielden en aan welke adviezen is gewerkt. Enkele onderwerpen zijn door verschillende werkgroepen besproken, zoals graverij door bevers en het omgaan met onzekerheden in de klimaatscenario’s en zeespiegelstijging. De werkgroep Veiligheid heeft zich onder meer gebogen over een analyse van overstromingskansen (Leren van LBO-1). “Het ENW ziet graag dat de sector eraan gaat werken de beoordeling zo scherp mogelijk te maken, zodat de investeringen in dijkversterkingen daar terecht komen waar ze het meeste effect hebben”, aldus Matthijs Kok

Noodoverloopgebieden
Suzanne Hulscher vertelde dat de werkgroep Rivieren en Meren zich komend jaar, samen met de werkgroep Veiligheid, onder meer gaat bezighouden met een adviesaanvraag over de inzet van noodoverloopgebieden tijdens crisissituaties met een ongecontroleerde overstroming. “Met de centrale vraag: is het ENW het eens met het advies dat het inzetten van noodoverloopgebieden nu en in de nabije toekomst niet effectief is bij een acute overstromingsdreiging in het primaire watersysteem en daarom sterk wordt ontraden? Dit wordt een spannend en belangrijk advies, aangezien het voor bestuurders verleidelijk kan zijn om in een noodsituatie gebieden toch ongecontroleerd te laten overstromen om zo te proberen andere gebieden te ontzien.”

Ongevraagde adviezen

Vervolgens was het tijd voor enkele vragen uit de zaal. Zoals de vraag of de werkgroepen ook werken aan ongevraagde adviezen. De werkgroepen Kust en Techniek bleken inderdaad over een ongevraagd advies na te denken. Bregje van Wesenbeeck (Kust): “Bijvoorbeeld over het stilvallen van oceaanstromingen en wat dat betekent voor ons systeem.” En de werkgroep Techniek denkt na over innovaties, die nu vaak nog een langdurig traject doorlopen. “Het zou mooi zijn als dat wat gestructureerder en simpeler zou kunnen”, zei Peter van den Berg.

Optimistisch geluid
Een andere vraag ging over een recent nieuwsbericht, dat meldde dat Nederland 5 meter zeespiegelstijging aan zou kunnen. Hoe kijken de werkgroepvoorzitters daarnaar? Suzanne Hulscher: “Het is een optimistisch geluid dat ingaat tegen de vele negatieve verhalen en in die zin geeft het hoop en inspiratie. Maar daarvoor moet er nog wel heel veel gebeuren.” De andere voorzitters waren het daarmee eens. “We kunnen dat ook wel aan, maar dat betekent niet dat we dus maar met alle voorgenomen maatregelen moeten stoppen.”

Rampcultuur in Nederland

De eerste gastspreker was Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Als historisch letterkundige doet zij al enige tijd onderzoek naar rampen in Nederland door de eeuwen heen en de cultuur die daar omheen is ontstaan. In haar boek ‘Rampen: een nieuwe geschiedenis van Nederland’ beschrijft zij welke rampen Nederland zoal heeft doorstaan, welke we onthouden en waarom en welke lessen we eruit kunnen trekken. “Waarom zijn we bijvoorbeeld de Sint Elizabethvloed uit 1421 opeens gaan herdenken, terwijl andere overstromingen zijn vergeten?”

Mythes en liefdadigheid

Lotte geeft daar een aantal verklaringen voor. Zo is rond de Sint Elizabethvloed een mythe ontstaan, van een baby en een kat in een wieg die de ramp hebben overleefd. Dat helpt bij de herinnering. Een andere watersnood, de Kerstvloed van 1717, wordt sinds 2017 herdacht in Groningen, met onder meer een kunstroute en een wandeltocht. “Bij deze herdenking wordt een duidelijke link gelegd met klimaatbewustzijn en een dreigende toekomst.” Daarnaast is er rondom rampen in Nederland al vroeg een sterke liefdadigheidscultuur ontstaan, vertelde Lotte. Zo is na de ‘vergeten watersnood’ rond de Zuiderzee in 1825 een recordbedrag van, omgerekend naar nu, ruim 23 miljoen euro opgehaald. Die traditie van geld geven voor slachtoffers is volgens Lotte in Nederland sterker dan elders ter wereld. Als afsluiting deed ze nog de voorspelling dat deze vergeten watersnood volgend jaar alsnog herdacht zal worden. “En Harmen Jans Groen, die vereerd is als held, maar van wie later werd gezegd dat hij toch niet zoveel mensen had gered als beweerd, krijgt alsnog zijn standbeeld.”

Jan Agema-prijs

Na een korte pauze hernam Hetty Klavers het woord. Zij kondigde aan dat de inzendingstermijn voor de Jan Agema-prijs is geopend. Deze prijs wordt eens in de vijf jaar uitgereikt voor het beste en meest innovatieve waterbouwkundige project. Hetty Klavers en kerngroep-lid Bas Jonkman zijn twee van de juryleden. De Agema-prijs wordt uitgereikt op de Waterbouwdag op 9 oktober 2025.

Onderzoeksprogramma NL2120

Bregje van Wesenbeeck sloot de middag af met een uitgebreide uitleg van het Onderzoeksprogramma NL2120. Nederland krijgt in de toekomst door klimaatverandering en zeespiegelstijging te maken met de nodige uitdagingen op het gebied van waterbeheer en veiligheid. Volgens Bregje ligt een deel van de oplossing in de omgang met het natuurlijke systeem. “De deltanatuur is niet alleen een trekroute voor vissen en vogels of belangrijk voor onze economie, maar ook voor onze veiligheid. De natuur dempt de golven en stromingen, ze vangt sediment en verstevigt de bodem. Zowel langs de kust als in de rivieren kunnen we natuur en veiligheid combineren.”

Ontwerpmethode ontwikkelen

Om nature based solutions breder toepasbaar te krijgen is het nodig dat deze beter schaalbaar worden, aldus Bregje. “Met subsidie uit het Nationaal Groeifonds is eind 2023 NL2120 gestart, een tienjarig onderzoeksprogramma met de focus op het opschalen van natuurlijke ontwikkelingen. We werken aan kennisontwikkeling en leren lessen uit het buitenland en uit het verleden, om daarmee een methode te ontwikkelen voor het ontwerpen met natuurlijke oplossingen. We zitten nu nog vooral met ecologen aan tafel, maar ik doe hierbij een oproep aan technici om met ons mee te denken.”

Delen